Odpowiedzialność za długi małżonka. Co zrobić żeby nie odpowiadać za długi męża/żony?

W naszej praktyce często spotykamy się z pytaniami dotyczącymi odpowiedzialności za długi współmałżonka. Zazwyczaj pytania dotyczą sytuacji, w jakiej jeden z małżonków zaciąga zobowiązanie, np. umowę pożyczki albo kredytu, bez zgody i wiedzy drugiego z małżonków. O całej sprawie mąż albo żona dowiaduje się zazwyczaj przypadkowo. Najczęściej wiedza o ukrywanych zobowiązaniach współmałżonka nabywana jest podczas codziennych prac domowych (np. sprzątanie) albo po śmierci zadłużonego męża/żony.

Każda z osób wstępujących w związek małżeński musi wiedzieć, że ewentualny upadek finansowy męża albo żony może pociągnąć w dół całą rodzinę. Warto w tym kontekście wiedzieć jak wygląda odpowiedzialność za długi małżonka. Nawet więcej, co zrobić, żeby nie odpowiadać za długi męża albo żony.

Kredyt małżeński. Kilka możliwych wariantów.

Porządkowo przytoczymy 3 możliwe konfiguracje, jakie mogą wystąpić w małżeństwie przy zaciąganiu zobowiązań:

1. umowę zawierają oboje małżonkowie (oboje składają swoje podpisy na umowie jako współpożyczkobiorcy/współkredytobiorcy);
2. umowę zawiera jeden z małżonków za zgodą drugiego małżonka;
3. umowę zawiera tylko jeden z małżonków bez zgody drugiego małżonka.

Małżeństwo a odpowiedzialność za długi. Dług bez zgody małżonka.

Jeżeli umowa kredytu/pożyczki zaciągnięta została przez obojga małżonków, to bez wątpienia odpowiadają oni nie tylko majątkiem wspólnym, ale również majątkami odrębnymi.

Gdy zdarzy się sytuacja, w jakiej umowę kredytu/pożyczki podpisuje jeden z małżonków, a drugi tylko wyraża na zaciągnięcie zobowiązania zgodę, to wówczas odpowiedzialność ograniczona jest do majątku wspólnego oraz do majątku osobistego tego z małżonków, który złożył podpis na umowie.

Jeśli umowa kredytu/pożyczki zawierana jest tylko przez jednego z małżonków bez zgody drugiego, to wówczas odpowiedzialność za jej wykonanie ponosi tylko małżonek ją podpisujący. Od tej zasady są jednak wyjątki, o czym poniżej.

Jak stanowi art. 30 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej KRiO), oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Jeśli pożyczki albo kredyty zaciągane były przez współmałżonka np. na zakup alkoholu czy uczestnictwo w grach hazardowych to nie mogą mogą być traktowane jako zobowiązania, które mają spełniać potrzeby rodziny. W takich sytuacjach za długi odpowiedzialność ponosi jedynie małżonek zaciągający zobowiązanie.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Art. 30.
§ 1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania
zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych
potrzeb rodziny.
§ 2. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków
postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek,
który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.
§ 3. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest
skuteczne, jeżeli było im wiadome.

W literaturze prawniczej i orzecznictwie sądów powszechnych dominuje pogląd, zgodnie z którym przyjmuje się, że za zwykłe potrzeby rodziny należy uznać w szczególności: zakupy w normalnych ilościach artykułów żywnościowych i odzieżowych, drobnych przedmiotów urządzenia domowego, opłaty z tytułu korzystania z gazu i energii elektrycznej, wydatki na naprawę i konserwację urządzeń domowych oraz na leczenie.

Nawet Sąd Najwyższy, w jednym ze swoich istotnych w tym zakresie orzeczeń pokusił się o definicję zobowiązań zaciągniętych na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny, określając, że są to zobowiązania, które odnoszą się do normalnych codziennych potrzeb rodziny, wymagających bezwzględnie zaspokojenia bez potrzeby podejmowania przez małżonków specjalnych decyzji.

Dług bez zgody zgody małżonka (żony lub męża)

Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z przysługujących mu prawa autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Z powyższego wynika, iż możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela jest znacznie ograniczona, jeżeli za zobowiązania odpowiada tylko małżonek je zaciągający.

Jako przestrogę chcemy wskazać, że wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym (np. prawomocny nakaz zapłaty czy prawomocny wyrok zasądzający świadczenie na jego rzecz z nadaną klauzulą wykonalności), może złożyć w sądzie wniosek o ustanowienie pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej, o ile wykaże, iż dokonanie takiego podziału jest jedynym wyjściem, aby dłużnik spłacił dług.

Co zrobić, żeby nie odpowiadać za długi męża albo żony?

Brak odpowiedzialności za długi męża albo żony jest możliwy. Nie dzieje się to jednak samodzielnie. Zgodnie z przepisami z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje pomiędzy małżonkami wspólnota majątkowa małżeńska. Jest nazywana zasadą niepodzielnej ręki. W tym sensie, że każdy z małżonków jest niepodzielnie właścicielem rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego.

Z długami jest jednak inaczej, co wyraźnie opisaliśmy powyżej. Inaczej będzie wyglądała sytuacja, kiedy małżonkowie zawrą umowę rozdzielności majątkowej. Można takiej czynności dokonać wyłącznie przed notariuszem. Możliwe jest również ustanowienie rozdzielności majątkowej przed sądem, ale trzeba podać powody. Co ważne jednak, ustanowienia rozdzielności majątkowej przed sądem można dokonać nawet z datą wsteczną!

Chcesz dowiedzieć się więcej czym jest intercyza małżeńska? Temat opisaliśmy szeroko na naszym blogu w artykule: Intercyza a rozdzielność majątkowa – czym jest i czy chroni przed długami małżonka?

Gdzie szukać pomocy prawnej?

W Kancelarii EUROLEGE od wielu lat pomagamy małżonkom, w których życiu nastąpiły negatywne skutki związane z długami. Niejednokrotnie walka toczy się o nieruchomość mieszkalną. Egzekucja z nieruchomości potrafi bardzo dużo namieszać nie tylko w życiu samych małżonków, ale także członków ich najbliższej rodziny. Głównie dzieci i rodziców.

Nierzadko spotyka się sytuacje, w których przedmiotem licytacji staje się dom rodzinny. Sytuacja nie do pozazdroszczenia. Jednak w Kancelarii EUROLEGE zajmujemy się także i takimi sprawami. Nawet na etapie postępowania egzekucyjnego blokujemy komornika i odzyskujemy zabrane pieniądze albo zwracamy się o odszkodowanie w związku z wadliwie prowadzoną egzekucją.

Masz sprawę w sądzie albo u komornika? Skorzystaj z naszej bezpłatnej analizy swojej sytuacji. Nasz prawnik ustali jakie masz możliwości oddłużenia i jak możemy Ci pomóc.