Ugoda pozasądowa – czym jest i na co uważać?

Gdy pojawiają się problemy ze spłatą zadłużenia, jednym z rozwiązań proponowanych przez wierzycieli, takich jak banki czy firmy windykacyjne, jest ugoda pozasądowa. To propozycja porozumienia mającego na celu uregulowanie długu bez konieczności kierowania sprawy do sądu. Ugoda pozasądowa polega na wzajemnych ustępstwach stron w celu zakończenia istniejącego sporu lub uniknięcia go w przyszłości, co może wydawać się kuszącą alternatywą dla długotrwałego procesu sądowego. Jednak kluczowe jest zrozumienie, że wierzyciel dąży przede wszystkim do maksymalizacji własnych korzyści. Dlatego przed podpisaniem jakiejkolwiek ugody absolutnie niezbędne jest skorzystanie z pomocy prawnika, który oceni proponowane warunki i ochroni Cię przed potencjalnymi pułapkami. Ten artykuł wyjaśni, czym jest ugoda pozasądowa, jakie są jej różnice w stosunku do ugody sądowej, na co zwrócić uwagę w jej treści i dlaczego profesjonalne wsparcie prawne jest tak istotne. Pamiętaj, wiedza to Twoja tarcza.

Czym dokładnie jest ugoda pozasądowa?

Ugoda pozasądowa to nic innego jak umowa cywilnoprawna zawierana pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem poza salą sądową. Jej celem jest rozwiązanie istniejącego między nimi stosunku prawnego, najczęściej związanego z zadłużeniem, poprzez wzajemne ustępstwa. Definicję ugody znajdziemy w art. 917 Kodeksu cywilnego, który stanowi: „Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać”.

W praktyce oznacza to, że obie strony rezygnują z części swoich pierwotnych żądań lub przyjmują na siebie nowe obowiązki, aby dojść do porozumienia. Przykładem ustępstwa ze strony wierzyciela może być zgoda na rozłożenie długu na raty, umorzenie części odsetek lub kosztów windykacyjnych. Ustępstwem ze strony dłużnika jest najczęściej uznanie roszczenia (co jest bardzo istotne z prawnego punktu widzenia) i zobowiązanie się do spłaty zadłużenia na nowych, uzgodnionych warunkach. Zawarcie ugody ma na celu uniknięcie długotrwałego i kosztownego procesu sądowego oraz niepewności związanej z jego wynikiem. To porozumienie stron. Ugoda jest wiążąca.  W zależności od sytuacji do zawarcia ugody dochodzi na wniosek dłużnika albo częściej z inicjatywy wierzyciela.

Ugoda pozasądowa a ugoda sądowa – kluczowe różnice

Choć cel obu rodzajów ugód jest podobny – zakończenie sporu – istnieją między nimi fundamentalne różnice, które mają istotne znaczenie prawne i praktyczne. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla oceny sytuacji.

Najważniejsza różnica dotyczy mocy wykonawczej. Ugoda sądowa jest zawierana przed sądem i zazwyczaj zatwierdzana przez niego postanowieniem. Taka ugoda, po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności, stanowi tytuł wykonawczy. Oznacza to, że jeśli dłużnik nie będzie się stosował do jej postanowień, wierzyciel może niemal natychmiast skierować sprawę do komornika w celu przymusowej egzekucji, bez konieczności ponownego wytaczania powództwa.

Ugoda pozasądowa, jako umowa prywatna, nie posiada sama w sobie mocy tytułu wykonawczego. Jeśli dłużnik przestanie realizować warunki ugody pozasądowej, wierzyciel musi najpierw wystąpić do sądu z pozwem (opartym na treści ugody lub na pierwotnym roszczeniu, w zależności od zapisów ugody) i uzyskać tytuł wykonawczy (np. nakaz zapłaty lub wyrok z klauzulą wykonalności), aby móc wszcząć egzekucję komorniczą. Proces ten jest więc dłuższy i bardziej skomplikowany dla wierzyciela niż w przypadku ugody sądowej. Wyjątek stanowić tutaj będzie ugoda pozasądowa zawarta w formie aktu notarialnego, w której dłużnik dobrowolnie poddaje się egzekucji.

Inne różnice dotyczą formalności – ugoda sądowa jest częścią protokołu rozprawy i podlega kontroli sądu pod kątem zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Ugoda pozasądowa ma większą swobodę formy (choć zawsze powinna być pisemna dla celów dowodowych) i jej treść nie jest weryfikowana przez żaden organ zewnętrzny przed jej zawarciem. To właśnie brak tej zewnętrznej kontroli sprawia, że treść ugody pozasądowej musi być szczególnie wnikliwie analizowana przez dłużnika lub jego pełnomocnika.

Dlaczego wierzyciele proponują zawarcie ugody?

Propozycja zawarcia ugody pozasądowej ze strony wierzyciela, czy to banku, firmy pożyczkowej, czy firmy windykacyjnej, nie wynika zazwyczaj z altruizmu. Jest to działanie podyktowane chłodną kalkulacją biznesową i dążeniem do ochrony własnych interesów. Istnieje kilka powodów, dla których wierzyciele preferują polubowne rozwiązanie sporu:

• Szybsze odzyskanie należności: Proces sądowy i późniejsza egzekucja komornicza mogą trwać miesiącami, a nawet latami. Ugoda pozwala wierzycielowi na szybsze uzyskanie przynajmniej części pieniędzy lub ustalenie pewnego harmonogramu spłat. Czas to pieniądz.
• Uniknięcie kosztów i ryzyka procesu sądowego: Postępowanie sądowe generuje koszty (opłaty sądowe, koszty zastępstwa procesowego) i zawsze wiąże się z pewną niepewnością co do ostatecznego rozstrzygnięcia. Ugoda eliminuje te ryzyka.
• Uznanie długu przez dłużnika: Zawarcie ugody niemal zawsze wiąże się z wyraźnym lub dorozumianym uznaniem długu przez dłużnika. To wzmacnia pozycję wierzyciela i, co bardzo ważne, przerywa bieg terminu przedawnienia, co jest szczególnie istotne przy starszych długach.
• Poprawa wskaźników windykacyjnych: Szczególnie dla firm windykacyjnych, liczba zawartych ugód i odzyskanych kwot wpływa na ich wyniki finansowe i reputację.
• Możliwość “upchnięcia” dodatkowych kosztów: W treści ugody wierzyciel może próbować zawrzeć postanowienia dotyczące dodatkowych opłat manipulacyjnych czy prowizji związanych z zawarciem ugody.

Zrozumienie motywacji wierzyciela pozwala lepiej przygotować się do negocjacji i krytycznie ocenić proponowane warunki. Pamiętaj, że celem wierzyciela jest odzyskanie jak największej kwoty, jak najszybciej i jak najmniejszym kosztem. Twoim celem powinno być natomiast uregulowanie zadłużenia na warunkach możliwych do spełnienia i niezagrażających Twojej stabilności finansowej.

Na co zwrócić szczególną uwagę w treści ugody pozasądowej?

Podpisanie ugody pozasądowej to poważne zobowiązanie. Zanim złożysz swój podpis pod dokumentem przygotowanym przez wierzyciela, musisz dokładnie przeanalizować każdy jego punkt. Oto kluczowe elementy, na które powinieneś zwrócić szczególną uwagę:

• Precyzyjne określenie zadłużenia: Ugoda musi jasno wskazywać, jakiego długu dotyczy (np. konkretna umowa, faktura) oraz jaka jest jego dokładna wysokość na dzień zawarcia ugody. Kwota ta powinna być rozbita na należność główną (kapitał), naliczone odsetki (z podaniem ich rodzaju, stopy procentowej i okresu naliczania) oraz wszelkie inne koszty (np. koszty windykacji, opłaty dodatkowe). Zweryfikuj te kwoty bardzo dokładnie! Często wierzyciele doliczają nieuzasadnione lub zawyżone koszty.
• Harmonogram spłat: Jeśli ugoda zakłada spłatę w ratach, harmonogram musi być jasny, precyzyjny i realny do wykonania w Twojej sytuacji finansowej. Sprawdź wysokość rat, terminy płatności i łączną kwotę do spłaty.
• Ustępstwa wierzyciela: Czy ugoda faktycznie zawiera jakieś realne ustępstwa ze strony wierzyciela? Czy umorzono część odsetek, kosztów, a może kapitału? Upewnij się, że te ustępstwa są jasno zapisane.
• Konsekwencje naruszenia ugody: Jakie będą skutki, jeśli spóźnisz się z ratą lub nie zapłacisz jej wcale? Często ugody zawierają zapisy o natychmiastowej wymagalności całej pozostałej kwoty zadłużenia (czasem powiększonej o umorzone wcześniej części!) w przypadku naruszenia harmonogramu. To bardzo niebezpieczny zapis.
• Zrzeczenie się dalszych roszczeń: Dobra ugoda powinna zawierać klauzulę, że po jej wykonaniu wierzyciel zrzeka się wszelkich dalszych roszczeń wynikających z danego stosunku prawnego.
• Uznanie długu: Zwróć uwagę na sformułowania dotyczące uznania długu. Upewnij się, że uznajesz tylko to, co faktycznie jest należne i nieprzedawnione.
• Koszty zawarcia ugody: Czy wierzyciel nie próbuje obciążyć Cię dodatkowymi kosztami związanymi z samym przygotowaniem i zawarciem ugody?

Analiza tych punktów wymaga wiedzy prawniczej. Łatwo przeoczyć niekorzystne zapisy ukryte w skomplikowanym języku prawniczym.

Interes wierzyciela a Twoje bezpieczeństwo – dlaczego pomoc prawnika jest niezbędna?

Jak wielokrotnie podkreślano, wierzyciel, proponując ugodę, kieruje się własnym interesem ekonomicznym. Dokument ugody jest najczęściej przygotowywany przez prawników wierzyciela i zoptymalizowany pod kątem jego korzyści. Podpisanie takiej ugody bez dokładnej analizy prawnej jest jak wejście na pole minowe. Możesz nieświadomie zgodzić się na warunki rażąco dla Ciebie niekorzystne.

Oto dlaczego pomoc prawnika jest nie tyle wskazana, co wręcz konieczna:

1. Obiektywna ocena sytuacji: Prawnik bez emocji oceni Twoją sytuację prawną i finansową, zweryfikuje zasadność i wysokość roszczenia wierzyciela, sprawdzi, czy dług nie jest przedawniony.
2. Analiza treści ugody: Specjalista dokładnie przeanalizuje każdy zapis proponowanej ugody, wychwyci wszelkie niekorzystne klauzule, niejasności, ukryte koszty czy pułapki prawne. Wyjaśni Ci zrozumiałym językiem, co oznaczają poszczególne postanowienia.
3. Negocjacje z wierzycielem: Prawnik może w Twoim imieniu negocjować warunki ugody, dążąc do uzyskania jak najkorzystniejszych dla Ciebie rozwiązań (np. większego umorzenia części długu, niższego oprocentowania, dłuższego okresu spłaty, korzystniejszych zapisów dotyczących naruszenia ugody). Profesjonalny pełnomocnik ma znacznie silniejszą pozycję negocjacyjną niż pojedynczy dłużnik.
4. Ochrona przed uznaniem długu: Prawnik zadba o to, abyś swoimi działaniami nie uznał długu, który jest przedawniony lub nienależny, ani nie zgodził się na warunki, które “wskrzeszą” stare zobowiązania.
5. Alternatywne rozwiązania: Prawnik może również wskazać inne, potencjalnie lepsze dla Ciebie ścieżki wyjścia z zadłużenia, jeśli uzna, że proponowana ugoda nie jest optymalnym rozwiązaniem.

Koszt porady prawnej lub zlecenia analizy ugody jest nieporównywalnie niższy niż potencjalne straty finansowe i problemy prawne wynikające z podpisania niekorzystnej umowy. Nie ryzykuj swojej przyszłości finansowej – zawsze konsultuj treść ugody z doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w prawie zobowiązań i oddłużaniu. To inwestycja, która się opłaca.

Konsekwencje zawarcia i niewykonania ugody pozasądowej

Podpisanie ugody pozasądowej rodzi określone skutki prawne dla obu stron. Staje się ona wiążącą umową, która zastępuje lub modyfikuje dotychczasowy stosunek prawny między wierzycielem a dłużnikiem. Od momentu jej zawarcia obie strony są zobowiązane do przestrzegania jej postanowień.

Jeśli dłużnik rzetelnie wykonuje warunki ugody, np. spłaca zadłużenie zgodnie z ustalonym harmonogramem, wówczas po spłacie ostatniej raty zobowiązanie wygasa (w zakresie objętym ugodą). Wierzyciel nie może już dochodzić roszczeń, które zostały uregulowane w ramach ugody, o ile zawiera ona stosowną klauzulę o zrzeczeniu się dalszych roszczeń.

Poważniejsze konsekwencje pojawiają się w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania ugody przez dłużnika, np. zaprzestania spłaty rat. W takiej sytuacji wierzyciel zyskuje prawo do podjęcia dalszych kroków prawnych. Zazwyczaj, zgodnie z zapisami ugody, może on:

• Wypowiedzieć ugodę i postawić całą pozostałą do spłaty kwotę w stan natychmiastowej wymagalności (często wraz z umorzonymi wcześniej odsetkami czy kosztami).
• Skierować sprawę do sądu, opierając swoje roszczenie na treści zawartej ugody (która stanowi dowód uznania długu i zobowiązania do jego spłaty na określonych warunkach).
• W niektórych przypadkach (jeśli ugoda tak stanowi) wierzyciel może mieć prawo do dochodzenia roszczeń na podstawie pierwotnego tytułu (np. umowy pożyczki), ignorując postanowienia ugodowe, jeśli były one dla niego korzystniejsze.

Z kolei jeśli to wierzyciel nie dotrzymuje warunków ugody (co zdarza się rzadziej, ale jest możliwe, np. nalicza dodatkowe, nieuzgodnione opłaty), dłużnik również ma prawo dochodzić swoich praw, w tym żądać wykonania ugody lub nawet wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym, jeśli poniósł szkodę.

Zawarcie ugody pozasądowej to ważny krok, który może pomóc w uporządkowaniu finansów, ale tylko pod warunkiem, że jest to krok przemyślany i bezpieczny. Pamiętaj o konsultacji z prawnikiem – to klucz do uniknięcia kosztownych błędów.